Mijn vrouw en ik zaten laatst in een gesprek over het gedrag van mensen. Aanleiding was het bericht dat de dossiers van de mensen die een toeslag hadden ontvangen te vroeg waren vernietigd. Al snel verbreedde het gesprek zich over de ‘slechtheid’ van mensen, tegen de achtergrond van de vraag waarom mensen doen wat zij doen. Wordt hun gedrag bepaald door wie zij zijn of door de omstandigheden waar in zij verkeren en in hoeverre speelt kopieergedrag daarin een rol? Kortom een mooi thema voor een goed gesprek, temeer als je bereid bent die vraag niet in het algemeen te stellen om dan tot de conclusie te komen dat de wereld rottig in elkaar zit.
"Hoe zit dat met mij?", vroeg ik haar om een gegeven moment. En op de vraag wat ik daarmee bedoelde zei ik:
"Ik zie mijzelf niet als en slecht mens. Ik verfoei het gedrag van die ambtenaren die mensen maar laten dobberen en die scrupuleus zijn in hun handelen. Ik zou niet moorden of stelen en probeer altijd het beste van mijzelf te geven."
"Persoonlijkheidsstoornissen"
Annet, mijn vrouw keek me aan en vroeg me waarom ik dan begonnen was met de vraag hoe dat bij mij zit.
Mijn dilemma zit in het feit dat ik als auteur de meest verschrikkelijke situaties kan bedenken en beschrijven. Ik kan mensen laten pijnigen en vermoorden. Ze in angst laten verkeren en ik ben in staat de meest pathologische en psychopathische karakters te bedenken.
Kan ik dat als dit ook niet trekjes zijn die ik in mij heb zitten?
Ik refereerde aan een boek van Manfred Kets de Vries: ‘Leiderschap ontrafelt’. In dat boek geeft hij een korte omschrijving van de tien meest bekende en voorkomende persoonlijkheidsstoornissen. Pak het zakwoordenboek van de psychiatrie of het DSM V boek er maar eens bij om te zien welke dat zijn. Het varieert van paranoïde via narcisme tot dwangmatigheid. De stelling van Manfred Kets de Vries is dat we allemaal wel trekjes hebben van deze stoornissen, alleen te weinig om aan de medicatie te moeten. Met andere woorden: in ons potentieel zit dit allemaal opgeborgen maar het wordt niet manifest in ons gedrag en dat maakt ons tot ‘normale’ mensen. Dat neemt niet weg dat ze door omstandigheden getriggerd kunnen worden.
"Omgeving beïnvloed gedrag"
Die ambtenaren die zo hebben zitten te prutsen met die dossiers zijn van zichzelf niet zo slecht, maar door omgeving en gedrag van anderen zijn ze dat gaan volgen. Sommigen hadden daar geen problemen mee, anderen wel en die hebben uiteindelijk aan de bel getrokken.
Terug naar mijn vraag of ik in staat ben thrillers te schrijven waar veel slechts in gebeurt terwijl ik zelf zo niet ben.
Annet verzachtte het voor mij door aan te voeren dat ik veel om me heen zie gebeuren, het nieuws zie, boeken lees en films kijk en veel mensen ken en in mijn leven heb ontmoet die dat soort trekjes wel vertonen en daarom in staat ben dat te reproduceren.
Ik deel die mening graag met haar. Het maakt mij een goed mens. Toch geloof ik ook dat in potentie al dat slechts en al dat kwaad ook in mij zit. Gelukkig doe ik er niets verkeerds mee en gebruik ik het om spannende boeken te schrijven.
Laten we hopen dat het daar bij blijft.