Naar aanleiding van mijn recente boek ‘Het Geluk te Overleven’ had ik dit weekend twee ‘publieke’ optredens. De eerste op de herdenkingsdag zelf, 15 augustus, werd ik geïnterviewd op WNL op zaterdag op Radio1 door Margreet Spijker. Een dag later had ik de presentatie van het boek aan de familie Mobach. Het boek gaat over hen. Het gezin Mobach (vader, moeder en zes kinderen) overleefden 6 verschillende jappenkampen tijdens de tweede wereldoorlog in Nederlands-Indië.
Zaterdagochtend was ook de herdenking bij het nationale Indië monument in Den Haag. Dit jaar was het 75 jaar geleden dat de Jappen capituleerden. Toch was het geen echte bevrijding, zoals wij die vieren op 5 mei, want twee dagen later, op 17 augustus 1945, riep Soekarno de republiek Indonesië uit en daarmee begonnen de politionele acties, zoals de strijd genoemd werd tijdens welke Nederland haar koloniale eigendom terug wilde veroveren op de republiek Indonesië. In feite was dit een gewone koloniale oorlog, immers Nederland wilde haar kolonie Nederlands-Indië terug hebben.
Weinig begrip voor terugkerende Nederlanders
De tig-duizenden gevangene in de jappenkampen kwamen van de regen in de drup. Weliswaar capituleerden de Jappen op 15 augustus 1945, maar op datzelfde moment werden de rollen omgedraaid. Hielden ze tot die datum vele duizenden gevangen, vanaf die datum werden de jappen ingezet om die gevangenen te bewaken en te behoeden voor de Bersiap, de vrijheidsstrijd van de Inlanders tegen de koloniale bezetter Nederland. Het gezin Mobach in mijn boek slaagde er gelukkig in om in een periode van een jaar, opgedeeld over zes schepen terug te keren naar Nederland. Echter velen, eindelijk bevrijd van de Japanse bezetting, overleefden het niet en werden op brute wijze het slachtoffer van die vrijheidsstrijd en de Koloniale oorlog.
In Nederland was weinig begrip voor de terugkerende Nederlanders en Indiërs uit Nederlands-Indië. Het ‘ontvangst’ was kil te noemen en vaak kregen zij te horen dat ‘wij onze eigen oorlog tegen de Duitsers hadden’. In Nederland was men druk bezig met de heropbouw van ons land en dat is begrijpelijk. Het valt de Nederlander niet kwalijk te nemen dat alle aandacht daaraan werd besteed. Het getuigt van ontkenning van de ernst van die oorlog dat de Japanse bezetting van Nederlands-Indië en de slachtoffers daarvan, zo lang werden vergeten. Pas veertig jaar na de beëindiging van die oorlog kwam er een officieel monument in Den Haag.
Verwijten heeft geen zin. Dingen gaan zoals ze gaan. Natuurlijk kunnen we de geschiedenisboeken induiken om een beeld te krijgen van wat er toen is gebeurd. Wat mij trof was de opmerking en oproep van de voorzitter van de Nationale Herdenking 15 augustus 1945. De missie van deze Stichting is bij te dragen aan een vrijheidsbewuste samenleving; door het versterken van de collectieve herinnering van alle Nederlanders aan 15 augustus 1945 als officieel einde van de Tweede Wereldoorlog en als belangrijk kantelpunt in een gedeelde Nederlandse geschiedenis met een grote en blijvende impact op – en waarde voor onze huidige samenleving. De oproep van Erry Stoové was om alle persoonlijke verhalen te vertellen, te verzamelen zodat we ons door die verhalen een collectieve herinnering opbouwen aan wat daar en toen is gebeurd. Jan Mobach, nu 92 jaar oud en op basis van wiens dagboek ik mijn boek heb mogen schrijven, had maar een doel in zijn leven: het behoud van zijn verhaal en toen ik hem zondag 16 augustus 2020, mijn boek mocht overhandigen, vertelde hij me geëmotioneerd blij en dankbaar te zijn dat zijn verhaal ook na zijn dood zou blijven bestaan.
Toch is dat niet voldoende. Zijn verhaal is een verhaal uit de eerste hand.
Verhalen helpen je een beeld te vormen en te verwerken
Wat niet vergeten mag worden is dat generaties die op de zijne volgen ook ‘getekend’ zijn door deze oorlog. In het Radioprogramma waar ik eerder over sprak, zat ook Jet Bussemaker, de oud-minister. Zij vertelde haar verhaal over haar vader Henk Bussemaker die in kamp 7 Ambarawa had gezeten, waar ook Jan Mobach was geïnterneerd. (Het radio-interview vind je op deze website onder het kopje ‘in de media’ onder Bio). Bij de familiebijeenkomst van de familie Mobach vertelde Yvonne Jonker, dochter van Aafje Mobach die in Banjoe Biroe had gezeten met haar zusjes en moeder, wat het effect van her kampleven van haar moeder op haar leven heeft gehad en nog heeft. De herinneringen van de 16 jarige Maddy Batelaan, de jongste generatie, die zij uitsprak tijdens de Nationale herdenking, kregen, zo zei ze ‘steeds meer kleur’, omdat de verhalen over deze tijd haar helpen het zwart-wit beeld dat zij heeft van die periode in te kleuren.
Verhalen helpen herinneren en verwerken en daarom moeten wij die verhalen blijven verzamelen, opschrijven en blijven vertellen. Ik doe dat middels mijn boek waarvan ik van harte hoop dat het niet het laatste boek is over die periode maar er verhalen blijven komen. Ter herinnering, ter verwerking en bovenal als waarschuwing dat we dit niet willen.
Comments